اصطلاح خمکاری میلگرد
میلگرد ها به عنوان یک عضو کششی و تقویتی در اجزای ساختمان کاربرد دارند.حال این میلگرد ها باید به شکلی باشند که در تمامی مراحل ساخت بتوان از آنها استفاده کرد. برای این کار شما باید با خمکاری میلگرد و روش های آن به طور کامل آشنا باشید، اصطلاح خمکاری میلگرد به تغییر شکل میلگرد گویند بدون آن که شکسته یا از مقاومت آن کم شود. فرایند خمکاری میلگرد از نیروی وارده پیرامون یک نقطه انجام میشود، در این حالت قسمت درونی میلگرد درگیر نیروی فشاری و قسمت بیرونی آن درگیر نیروی کششی می شود. تمامی عملیات انجام شده در خمکاری میلگرد باید طبق آیین نامه ها وضوابط مطرح شده باشد، پیروی از قوانین علاوه بر عدم به وجود آمدن مشکلات سازه ای باعث امنیت شغلی هم میشود. در ادامه این مطلب به بررسی این قوانین خواهیم پرداخت.
برای دیدن خمکاری میلگرد ویدیو زیر را مشاهده کنید.
هدف از خمکاری میلگرد و انواع آن
در برخی از مواقع میلگرد ها به همان شکل ساده و شاخه ای کاربرد ندارند و باید با ترفند هایی آن ها را به دیگر اشکال مورد نیاز در بیاوریم به عنوان مثال در برخی از قسمت های فونداسیون و آرماتور بندی نیاز است که میلگرد ها خم شده و به شکل دیگری باشند. از متداول ترین اشکال میلگرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
میلگرد راستا
اگر مقاومت کششی بتن به میزان مد نظر نرسد از میلگرد راستا برای جبران کاستی موجود استفاده می شود.این میلگرد یک شاخه با دو انتهای برجسته دارد که نسب به طول میلگرد دارای زاویه 90 درجه میباشد. دو شاخه برجسته این نوع میلگرد باعث درگیری هرچه بیشتر بتن می شود که در نتیجه افزایش مقاومت کششی را در بر دارد. همچنین از این میلگرد ها برای جلوگیری از ترک، در دیوارها نیز می توان استفاده کرد.
میلگرد خاموت
خاموت میلگرد یا فولاد برشی یا فولاد عرضی، برای جلوگیری از شکست زودرس مقاطع پس از ایجاد ترک بر اثر برش خالص مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع این خاموت ها نقش انتقال تنش به طرفین یک ترک مورب، به عنوان مسلح کننده بتن کارایی دارند. خاموت ها به صورت تنگ بسته و تنگ باز در سازه ها مورد استفاده قرار میگیرند. این مدل را میتوان از رایج ترین خمکاری میلگرد نام برد.
میلگرد سنجاقی
از این نوع میلگرد برای مقابله با نیروی برشی استفاده میشود. بیشترین کاربرد این نوع ها در ستون می باشد که به صورت دوبل و عمود بر هم و هم پوشانی تمامی میلگرد های طولی به کار می رود. آرماتور سنجاقی شامل یک میلگرد با دو انتهای خمیده می باشد که زاویه هر یک از آن ها با یکدیگر متفاوت است. معمولا از میلگرد های با سایز 8 الی 10 برای ساخت میلگرد سنجاقی استفاده می شود.
میلگرد رکابی
برای نگهداری میلگرد های طولی یا عمودی در امتداد یکدیگر در بتن ریزی های دیوار از آرماتور رکابی استفاده می کنند. معمولا از باز شدن انتهای خاموت ها رکابی به دست می آید. شماتیکی از میلگرد رکابی را می توانید در زیر ببنید.
میلگرد ادکا
از این نوع میلگرد برای تحمل نیروی برشی و برای تحمل لنگر های منفی در تکیه گاه های تیر های یکسره استفاده می شود.
قسمت پایینی و قسمت بالایی میلگرد ادکا وظیفه تحمل کشش های ناشی از خمش و قسمت میانی آن وظیفه تحمل کشش های ناشی از برش را بر عهده دارد. خمکاری میلگرد در این مدل نسبت به بقیه مدل ها تخصصی تر میباشد.
میلگرد خرک
برای قرار گرفتن دو شبکه افقی متوالی با فاصله معین از یک دیگر می توان از میلگرد خرک استفاده کرد. این نوع برای ثابت نگه داشتن آن ها در یک قاب استفاده می شود. همانطور که میدانید در فونداسیون خاموت کاربرد ندارد به همین دلیل برای آرماتور های بالایی از میلگرد خرک استفاده می شود.
انواع روش های خمکاری میلگرد
خمکاری میلگرد ها را می توان با استفاده از ماشین های خم کن در کارگاه های ساختمانی انجام داد که میلگردهای سرد را با کشیدن به دور یک محور خم می کنند. میلگرد ها با قطر کم را نیز می توان تجهیزات ساده مانند تخته مجهز به محور ثابت به شکل مورد نظر خم کرد. برای خم کردن میلگرد ها با قطر بالا به دستگاه خم کن نیاز داریم. میلگرد ها به صورت خم شده و برچسب گذاری شده نیز عرضه می شوند تا در کارگاه ساختمانی تنها بافتن میلگرد ها ضرورت داشته باشد.
میلگرد های آرماتوربندی را برای ستون ها و تیر ها باید به صورت قفس و برای دال ها و دیوار ها به صورت شبکه بافت. میلگرد های مقاطع را باید با استفاده از سیم آهنی نرم، بست های سیمی ویژه یا نقطه جوش به یکدیگر بست تا موقعیت نسبی آنها حفظ شود. برای مسلح کردن آن دسته از اعضای سازه ای که به آرماتور بندی کمک نیاز دارند، می توان از شبکه فولادی استفاده کرد که به صورت صفحات تخت یا توپ عرضه می شوند.
روش خمکاری دستی میلگرد
این روش به مهارت شخصی وابستگی زیادی دارد، در این روش تمامی مراحل خمکاری توسط شخص انجام شده و هیچ گونه دستگاهی وجود ندارد. اجزای مورد نیاز برای خمکاری دستی میلگرد به صورت زیر می باشد:
میز کمکی یا میز خمکاری میلگرد
میز کار آرماتور بندی به ابعاد طول 6 متر و به عرض 1 متر شامل صفحه میز ساخته شده از الوارهای برش خورده که به صورت فاق و زبانه در یکدیگر جفت شده اند و صفحه ای از ورق آهن به ابعاد 20*20 سانتی متر ، بر روی صفحه آهن، سه عدد میلگرد به ارتفاع 4 سانتی متر و فاصله چهار تا شش سانتی متر به شکل زاویه قائم جوش می دهند. میلگرد در وسط میله های صفحه قرار میگیرد و میلگرد را در آچار قرار داده و به هر شکلی که بخواهیم می توانیم آن ها را خم کنیم.میز خمکاری باید حداقل 80 سانتی متر ارتفاع داشته باشد. این وسیله از الزامات خمکاری دستی میلگرد می باشد چون باعث کاهش فشار وارده در هنگام خمکاری در کمر اپراتور می شود.
صفحه خمکاری میلگرد
صفحه خم کن میلگرد تشکیل شده از صفحه فولادی به شکل مربع یا مستطیل میباشد. روی صفحه خم کن تعدادی خار فولادی تعبیه شده است، این خار ها از حرکت میلگرد در بعضی جهات( جهت اعمال نیرو به وسیله آچار) جلوگیری میکند. صفحه خم کن میلگرد را از طریق پیچ های روی میز، ثابت کرده و با استفاده از آچار F شکل میلگرد ها را می توان به شکل و فرمهای مختلف خم نمود. برای ایجاد قلابها و خم های استاندارد، قطر خاری که میلگرد به دور آن میچرخد و خم مورد نظر را به وجود می آورد، باید متناسب با قطر میلگرد مورد خم باشد، قطر لازم را می توان به وسیله غلتک های تامین کرد.
آچار خمکاری میلگرد (F)
برای خم نمودن آرماتور ها از آچاری استفاده میکنند که طول دسته آن بین 50 تا 150 سانتی متر است. این آچار به شکل F ساخته شده، این آچار سر میلگرد های مختلف را در داخل خود جای میدهد و با حرکت دسته به طرف راست یا چپ، سر میلگرد را خم میکند.
دستگاه خمکاری میلگرد برقی
دستگاه میلگرد خم کن برقی میتواند هر نوع میلگرد از سایز کم یا سایز های بزرگتر به طور سریع و آسان و با دقت زیاد خم کند. بر روی صفحه میز دستگاه صفحه ای گردان که میتواند در جهات مختلف چرخش و حرکت نماید که کنترل آن به وسیله پدال پایی بوده انجام میشود. همانطور که در شکل زیر میبینید در روی صفحه و میز اصلی دستگاه تعدادی سوراخ تعبیه گردیده که با قرار دادن غلتکها فلکه ای مناسب در سوراخ ها و عبور میلگرد ها از بین غلتک ها، با توجه به نقشه های اجرایی تحت هر زاویه خم های مورد نیاز را میتوان به وجود آورد. در اشکال زیر با توجه به تعویض غلتکها و نیاز به خم میلگرد و (اتکا) یا خم انتهایی (قلاب) میتوان از این نوع دستگاه براحتی با سرعت بالا استفاده کرد.
همچنین خم کن های برقی قرقره ای در بازار ساخته شده که آرماتور برش خورده را به هر فرم شکل و فرمی که بخواهند به وسیله آن میتوان خم و بصورت سری در آورد تا آنها را به صورت دسته ای و کلاف بوسیله سیم های نازک به یک دیگر کلاف می کنند.
دستگاه خم کن هیدرولیکی
دستگاه های هیدرولیکی بیشترین کاربرد را بین دیگر دستگاه های خمکاری میلگرد دارند. از این دستگاه ها برای قطرهای مختلف میلگرد می توان بهره برد. در این ابزار یک بازوی وارد کننده نیروی هیدرولیکی باعث خم شدن میلگرد می شود. در کنار بازو، دو فک ثابت وجود دارد که میلگرد بین فک ها و بازو قرار میگیرد، با حرکت بازو، میلگرد از نقطه دلخواه شروع به خم شدن میکند. از دستگاه های هیدرولیکی به دلیل امکان حمل می توان در نقاط مختلف سازه استفاده کرد. این نوع دستگاه ها میتوانند دارای بازوی قوی تر برای خم کردن میلگرد ها با قطر بالاتر باشند. این ابزار قابلیت خمکاری بین 0 تا 130 درجه را دارد.
از مزایای این دستگاه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
صرفه جویی در زمان
خمکاری فولاد کم کربن، فولاد کربن متوسط، فولاد گرد و فولاد پیچ دار
خمکاری میلگرد ها با سایز های مختلف
اجرای خمکاری بر میلگردی که یک طرف آن در بتن است
صرف انرژی بسیار پایین
دستگاه خم کن اتوماتیک
در این روش بیشتر از میلگرد کلاف به دلیل داشتن طول زیاد استفاده میشود. میلگرد های کلاف وارد دستگاه شده و بعد از صاف شدن میلگرد، توسط دستگاه خمکاری اتوماتیک از محل های دلخواه خم می شود، بعد از انجام عملیات خمکاری از محل تعیین شده دستگاه میلگرد را برش می زند. همچنین می توانید در ویدیو زیر مراحل انجام خمکاری اتوماتیک را مشاهده نمایید.
استاندارد ها و ضوابط مربوط به خمکاری
قطر داخلی خم ها به جز برای خاموت های با قطر کمتر از 16 میلیمتر نباید از مقادیر مندرج در جدول زیر کمتر اختیار شود.
قطر داخلی خم ها برای خاموت های به قطر کمتر از 16 میلیمتر نباید کمتر از 4db اختیار شود.
در میلگرد های اصلی طول خم مورد نیاز از فرمول زیر بدست می آید:
اگر قطر میلگرد بین 10 تا 25 میلی متر باشد، قطر داخلی قلاب حداقل میتواند برابر 60 میلی متر باشد:
در شرایطی که قطر داخلی میلگرد 8 برابر قطر اصلی میلگرد باشد( قطر میلگرد بین 25 تا 36 میلی متر) از فرمول زیر استفاده میکنیم:
کلیه میلگردها باید به صورت سرد خم شوند، مگر آن که دستگاه نظارت، روش دیگری را مجاز بداند.
خم کردن میلگردها باید تا جای ممکن به طور مکانیکی و به وسیله ی ماشین مجهز به فلکه خم کن و با عبور در سرعت ثابت انجام پذیرد.این کار باعث ایجاد انحنای ثابت می شود.
فلکه هایی که برای خمکاری میلگرد استفاده میشود باید با قطر فولاد مورد نظر یکی باشد.
سرعت خم کردن میلگرد ها باید متناسب با نوع فولاد و دمای محیطی گزیده شود. سرعت خم کردن میلگردهای سرد اصلاح شده باید به طور تجربی و توسط متخصصین تعیین شود.
در هوای سرد و در شرایطی که دمای میلگردها از پنج درجه سلسیوس پایین تر باشد، باید از خم کردن آنها جلوگیری شود.
به طور کلی باز و بسته کردن خمها به منظور حالت دادن مجدد به میلگرد ها غیر قانونی می باشد، مگر در موارد استثنایی که دستگاه نظارت اجازه دهد. در این صورت نیز کلیه ی میلگردها را باید از نظر ترک خوردگی کنترل کرد.
خمکاری میلگرد به قطر 36 میلی متر به بالا و با زاویه بیش از 90 درجه، به روش های خاصی نیاز دارد.
برای خم کردن میلگرد هایی که یک سمت آن ها در بتن قرار دارد، باید دستگاه نظارتی مجاز بداند یا در طرح مطرح شود.
در برخی کارگاه ها برای خم کردن میلگرد ها، به قسمت مورد نظر حرارت میدهند که این کار اشتباه بوده و شدیدا مقاومت میلگرد را کاهش می دهد.
استفاده از چکش برای ضربه زدن به لوله ای که با آن میلگردها را خم میکنند،به دلیل عدم کنترل در شکل نهایی کاری اشتباه میباشد. همچنین ممکن است با این روش میلگرد بیش از اندازه خم شده و مقاومت خود را از دست بدهد.
نکات ایمنی در هنگام خمکاری
رعایت نکات ایمنی در تمامی شغل ها علاوه بر عدم آسیب دیدگی به اشخاص مورد نظر، باعث می شود تمامی مراحل کار به صورت دقیق و مرتب به جلو برود. در هنگام خمکاری میلگرد رعایت نکات زیر ضروری میباشد:
1.اپراتوری که با دستگاه کار میکند، باید از وسایل حفاظت فردی مانند دستکش، کفش و عینک استفاده کند.
2.برای دیدن جزئیات و بالا بردن بازدهی کار، میتوان در هنگام عملیات خمکاری از روشنایی های کمکی بهره برد.
3.اگر خمکاری توسط دستگاه انجام می شود، باید به صورت دوره ای آن ها را سرویس کرد.
4.از قرار دادن فلزات با ضخامت زیاد در بین فک های باید جلوگیری شود.
5.در دستگاه های برقی برای جلوگیری از سقوط اشیا روی پدال و شروع به کار کردن دستگاه، باید روی آن محافظ گذاشته شود.
نتیجه گیری
امروزه با پیشرفت صنایع و ساخت ماشین آلات جدید، علاوه بر راحتی کار، بازدهی عملیات افزایش پیدا کرده است. از جمله این ابزارها میتوان به ماشین های خمکاری اشاره کرد که فرایند خمکاری میلگرد را هم به صورت بسیار دقیق و هم در مدت زمان بسیار کوتاه انجام میدهد.این ابزار علاوه بر افزایش سرعت و راحتی کار میتواند بسیار آسیب پذیر هم باشد، به همین دلیل رعایت تمامی نکات ایمنی حین کار بسیار ضروری می باشد. همچنین شما می توانید در قسمت نظرات از تجربیات کاری خود با انواع دستگاه های خمکاری میلگرد برایمان بنویسید.(جهت مشاوره و خرید میلگرد می توانید با مشاورین ما در عصر آهن تماس بگیرید)
