میلگرد بستر یکی از اجزای کلیدی برای تقویت و افزایش مقاومت دیوارها و سازه‌های بتنی است که نقش مهمی در افزایش مقاومت کششی و برشی دیوار ایفا می‌کند. اجرای صحیح این المان می‌تواند از بروز ترک‌های ناشی از تنش‌های حرارتی، نشست سازه یا نیروهای جانبی مانند زلزله جلوگیری کرده و عمر مفید دیوار را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. استفاده از میلگرد بستر در ابعاد و شکل‌های گوناگون، نیازمند رعایت قوانین و ضوابط مشخصی است که باید در تمام مراحل نصب و اجرا مورد توجه قرار گیرد. همچنین، قیمت میلگرد بستر معمولاً متناسب با قیمت میلگرد در بازار تعیین میشود و آگاهی از این رابطه می‌تواند در برنامه‌ریزی هزینه‌ها مؤثر باشد. در این مقاله ابتدا با میلگرد بستر و انواع آن آشنا می‌شوید، سپس ویژگی‌ها، ضوابط و روش اجرای صحیح آن را بررسی می‌کنیم و در پایان، نحوه محاسبه وزن این المان را توضیح خواهیم داد.
میلگرد بستر چیست؟
میلگرد بستر، یک المان تقویتی فولادی است که به‌صورت افقی در میان ملات دیوارهای بنایی قرار می‌گیرد و نقش کلیدی در افزایش دوام و ایمنی سازه ایفا می‌کند. استفاده از این میلگرد، باعث افزایش مقاومت دیوار در برابر نیروهای جانبی، کاهش احتمال ترک‌خوردگی و توزیع یکنواخت تنش‌ها در سطح دیوار میشود. این محصول معمولاً در دو مدل نردبانی و خرپایی (زیگزاگی) تولید شده و با قرارگیری میان رج‌های دیوار، توان کششی و فشاری آن را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از آسیب ناشی از رطوبت و خوردگی، میلگردهای بستر اغلب از فولاد گالوانیزه یا استیل ضدزنگ ساخته می‌شوند، چرا که زنگ‌زدگی می‌تواند استحکام سازه را به شدت کاهش دهد. طراحی استاندارد این میلگردها نیز باعث میشود نصب آن‌ها در درزهای افقی دیوار سریع، آسان و بدون نیاز به تجهیزات پیچیده انجام گیرد.
انواع میلگرد بستر
میلگرد بستر براساس شکل هندسی و کاربرد در دو نوع خرپایی و نردبانی ساخته میشود که هرکدام نقش مؤثری در افزایش استحکام و بهبود عملکرد دیوارهای آجری، بلوکی و سایر سازه‌های بنایی دارند. در ادامه این بخش، به بررسی جامع هرکدام از انواع میلگرد بستر خواهیم پرداخت:
میلگرد بستر خرپایی
میلگرد بستر خرپایی شامل دو میلگرد فولادی بلند و موازی است که توسط مفتول‌های عرضی به صورت زیگزاگ یا ضربدری به هم متصل شده‌اند و ساختاری شبیه به خرپا ایجاد می‌کنند. معمولاً این دو میلگرد اصلی باید از جنس گالوانیزه یا فولاد ضد زنگ باشند تا مقاومت و دوام بیشتری داشته باشند. به دلیل ساختار شبکه‌ای و اتصال زیگزاگی، میلگرد بستر خرپایی نسبت به نوع نردبانی استحکام و سختی بالاتری دارد. اگرچه هر دو مدل خرپایی و نردبانی کاربردهای مشابهی دارند، اما میلگرد خرپایی به دلیل سختی بیشتر، گزینه مناسب‌تری برای دیوارهایی با بارگذاری بالاتر و همچنین در سازه‌های بتنی محسوب میشود.
میلگرد بستر نردبانی
میلگرد بستر نردبانی معمولاً از دو میلگرد بلند و موازی ساخته شده که جنس آن‌ها گالوانیزه یا ضد زنگ است. بین این دو میلگرد، میلگردهای باریک‌تری به وسیله جوشکاری مقاومتی به صورت عرضی متصل می‌شوند که ساختاری شبیه نردبان ایجاد می‌کنند، به همین دلیل به آن‌ها «میلگرد بستر نردبانی» گفته میشود. اندازه این نردبان‌ها طوری است که فقط در عمق یک آجر جا می‌گیرند. این نوع میلگرد موجب جلوگیری از ترک‌های ناشی از نیروهای برشی و تغییرات دمایی میشود و عمدتاً در دیوارهای آجری، دیوارهای غیرسازه‌ای و مناطقی با بار جانبی کم کاربرد دارد.
میلگرد بستر با استفاده از قلاب و گیره به دیوار متصل میشود، به‌طوری که دو میلگرد موازی روی دیوار قرار می‌گیرند. سپس ملات روی این میلگردها ریخته میشود و کار آجرچینی و ساخت دیوار انجام می‌گیرد. بعد از تمام شدن کار، نردبان داخل دیوار مخفی میشود.
میلگرد بستر چه ویژگی هایی دارد؟
میلگرد بستر یکی از اجزای کلیدی در تقویت سازه‌های بنایی است که با ویژگیهای خاص خود، نقش مهمی در افزایش مقاومت دیوارها ایفا می‌کند. این میلگردها معمولاً از فولاد مقاوم و ضدزنگ تولید می‌شوند تا در برابر رطوبت و عوامل محیطی دوام بالایی داشته باشند. میلگرد بستر به‌گونه‌ای طراحی شده که تنش‌های کششی و فشاری وارد بر دیوار را به‌طور مؤثری جذب و توزیع می‌کند و از ایجاد ترک‌های ناشی از نیروهای جانبی و تغییرات دمایی جلوگیری می‌نماید. همچنین، نصب آسان و وزن سبک آن باعث شده استفاده از میلگرد بستر در پروژه‌های ساختمانی بسیار مقرون‌به‌صرفه و کارآمد باشد. ویژگیهای مهم میلگرد بستر شامل موارد زیر است:
- مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی
- ضخامت استاندارد معمولاً حدود ۴ میلیمتر
- توزیع یکنواخت تنش‌ها در دیوار و جلوگیری از ترک
- سازگاری کامل با مصالح بنایی مختلف مانند آجر، بلوک و سفال
- وزن سبک و نصب سریع و آسان
- افزایش مقاومت کششی و برشی دیوارهای بنایی
- هزینه پایین در مقایسه با سایر روش‌های تقویت سازه
ضوابط اجرای میلگرد بستر
اجرای صحیح میلگرد بستر تأثیر قابل‌توجهی در افزایش مقاومت و ایمنی دیوارهای بنایی دارد. برای تضمین عملکرد مطلوب این میلگردها، رعایت دقیق ضوابط و نکات نصب ضروری است. ضوابط مهم اجرای میلگرد بستر عبارت‌اند از:
- میلگرد بستر می‌تواند به‌صورت افقی (نردبانی یا خرپایی) یا عمودی (میلگرد معمولی) نصب شود.
- فاصله استاندارد بین میلگردهای افقی معمولاً حدود ۴۰ سانتی‌متر است.
- در سازه‌های بتنی، پیش از ریختن ملات، ستون‌ها باید سوراخ شوند تا امکان اتصال میلگرد با استفاده از رولپلاک فراهم گردد.
- در سازه‌های فلزی، اتصال میلگرد به ستون با جوشکاری یا میخ انجام میشود.
- در دیوارهایی با عرض بیش از ۴ متر، نصب وال‌پست ضروری است و میلگرد بستر باید به‌وسیله جوشکاری به وال‌پست متصل گردد.
- انتهای میلگردها در محل تعبیه باید حدود ۲۰ سانتی‌متر خم شده و به شکل قلاب درآید تا اتصال قوی‌تری ایجاد شود.
- پس از نصب میلگردها، روی آن‌ها حداقل ۱.۵ سانتی‌متر ملات ریخته میشود و سپس دیوارچینی ادامه می‌یابد تا به موقعیت میلگرد بعدی برسد.
- مراحل قرارگیری و ملات‌ریزی میلگردها باید تا پایان دیوارچینی تکرار شود.
- دیوار باید با عایق‌هایی مانند یونولیت یا پشم سنگ از تیر جدا شود تا از انتقال رطوبت جلوگیری شود.
نحوه اجرای میلگرد بستر
مراحل اجرای میلگرد بستر شامل چند مرحله اصلی است که در ادامه به صورت دقیق‌تر شرح داده میشود:
تعیین فاصله اجرای میلگرد بستر
اولین مرحله در اجرای میلگرد بستر، تعیین دقیق فاصله مناسب برای نصب میلگردها است. براساس مقررات ملی ساختمان، فاصله عمودی بین میلگردهای بستر نباید بیش از ۴۰ سانتی‌متر باشد؛ به این معنا که معمولاً میلگردها هر دو ردیف یک بار در دیوار قرار می‌گیرند. تعیین این فواصل به‌ویژه در جایگذاری ناودانی یا پلیت ستون‌ها اهمیت دارد و با علامت‌گذاری دقیق و کنترل امتداد توسط شاقول انجام میشود.
آماده‌سازی محل اتصال به ستون
پس از علامت‌گذاری، اگر اسکلت ساختمان بتنی باشد، ستون‌ها در نقاط مشخص‌شده سوراخ شده و رولپلاک نصب می‌گردد، یا پیش از بتن‌ریزی، پلیت در ستون تعبیه میشود و سپس بست‌ها به آن جوش داده می‌شوند. در سازه‌های فلزی، بست‌ها به کمک جوشکاری یا میخ به ستون متصل می‌شوند.
نصب ناودانی منقطع یا قلاب در ستون
جزئیات اجرای میلگرد بستر بر اساس پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ و ضوابط مندرج در نشریه ۸۱۹ مرکز تحقیقات مسکن انجام میشود. اتصال دیوار به تیر و ستون‌ها نیز با استفاده از نبشی یا ناودانی منقطع و همچنین گیره و قلاب مجاز است. ناودانی‌های منقطع در سازه‌های فلزی به تیرها و ستون‌ها جوش داده می‌شوند، در حالی که در ساختمان‌های بتنی، ورق‌های فلزی پیش از بتن‌ریزی داخل قالب نصب می‌شوند. این ورق‌ها معمولاً طولی معادل ۵۰ سانتی‌متر دارند و در کنار ستون‌ها و زیر تیرها، به‌صورت هم‌راستا قرار می‌گیرند. گیره و قلاب نیز با پیچ، رولپلاک یا جوش به ستون متصل شده و قابلیت تنظیم ارتفاع دارند؛ میلگرد بستر هنگام اجرای دیوار به قلاب وصل میشود و نیازی به بستن سیمی ندارد.
نحوه نصب میلگرد بستر در دیوار
میلگردهای بستر معمولاً به صورت شاخه‌های سه‌متری تولید می‌شوند و در دیوارهای طولانی‌تر لازم است حداقل ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر هم‌پوشانی (اورلب) داشته باشند. میلگردها روی بلوک‌های سفالی یا آجر قرار می‌گیرند و انتهای آن‌ها پس از هر ردیف به صورت خم ۹۰ درجه به قلاب یا بست متصل میشود تا اتصالی مقاوم و ایمن ایجاد شود. سپس میلگردها با ملات حداقل ۱.۵ سانتی‌متری پوشانده شده و دیوارچینی ادامه می‌یابد. بهترین روش این است که میلگرد پس از اجرای ملات روی آن قرار گیرد و با ضربات ملایم در ملات فرو رود تا چسبندگی کامل حاصل شود.
جداسازی دیوار از سازه
به منظور جلوگیری از انتقال تنش‌های ناشی از حرکت تیر و ستون به دیوار، بین دیوار و ستون یا تیر از مصالح انعطاف‌پذیر مانند یونولیت یا پشم سنگ استفاده میشود. طبق استانداردهای مربوطه، فاصله‌ی ایجاد شده باید به اندازه‌ای باشد که از ترک‌خوردگی و آسیب دیوار جلوگیری کند.
اجرای میلگرد بستر در آخرین رج
بر اساس مقررات، فاصله دیوار از ستون‌ها باید حداقل معادل ۰.۰۱ ارتفاع طبقه (کف تا کف) باشد. همچنین فاصله دیوار از تیرها نباید کمتر از بیشترین مقدار خیز بلندمدت تیر به اضافه ۲۵ میلیمتر در نظر گرفته شود. بنابراین، روش‌های سنتی مانند امتداد دیوار تا زیر سقف یا اتصال آجرها به سقف (پاکوفته کردن) دیگر قابل اجرا نیستند.
در ویدئوی زیر می‌توانید نحوه اجرای میلگرد بستر را مشاهده کنید. در این ویدئو از مدل نردبانی در بین بلوک‌ها استفاده میشود.
نحوه محاسبه وزن میلگرد بستر
توجه به وزن میلگرد بستر هنگام خرید و استفاده از آن، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این عامل نقش مهمی در برآورد هزینه و تضمین عملکرد صحیح سازه دارد. بر اساس استاندارد ISO 3132، وزن میلگرد بستر را می‌توان با فرمول زیر محاسبه کرد:
(سایز میلگرد × سایز میلگرد) ÷ 162 = وزن میلگرد (کیلوگرم بر متر)
علاوه بر محاسبه وزن، تعیین میزان مصرف میلگرد بستر نیز اهمیت زیادی دارد که مطابق مقررات ملی ساختمان به دو روش انجام میشود:
- روش محاسباتی: مجموع سطح مقطع مفتول‌های طولی باید حداقل برابر با ۰٫۰۰۰۷ سطح مقطع مؤثر دیوار باشد.
- روش تجویزی: به ازای هر ۴۰ سانتی‌متر ارتفاع دیوار، یک ردیف میلگرد بستر اجرا میشود تا مقاومت کششی و برشی دیوار بهبود یابد.
جمع‌بندی
میلگرد بستر یکی از عناصر کلیدی در افزایش استحکام دیوارهای بنایی است و اجرای دقیق آن تاثیر مستقیم بر دوام و مقاومت سازه دارد. در این مقاله با تعریف میلگرد بستر، انواع و ویژگیهای آن، ضوابط اجرایی و روش‌های نصب آن آشنا شدیم و نحوه محاسبه وزن آن را بررسی کردیم. آشنایی با این موارد به مهندسان، پیمانکاران و علاقه‌مندان ساخت‌وساز کمک می‌کند تا با انتخاب و اجرای صحیح میلگرد بستر، از بروز مشکلات سازه‌ای جلوگیری کرده و کیفیت نهایی پروژه را تضمین کنند.
سؤالات متداول
قطر مفتول میلگرد بستر از 4 تا 15 میلیمتر است و نسبتبه ویژگیهای ساختمان و صلاحدید مهندس انتخاب میشود.
برای خرید میلگرد بستر در تبریز و دیگر شهرهای ایران با مجموعه عصرآهن تماس بگیرید. شماره تماس بخش فروش 0414180 است.
