در اجرای سازه‌های بتنی و سقف‌های تیرچه بلوک، انواع مختلفی از آرماتوربندی اجرا می‌شود تا استحکام و مقاومت سازه افزایش یابد. در این میان، هر نوع میلگرد نقش ویژه‌ای در عملکرد سازه ایفا می‌کند. یکی از این مقاطع فولادی میلگرد ادکا است که به‌طور خاص در سقف‌ها به کار می‌رود و به افزایش ایمنی و بهبود عملکرد سازه کمک می‌کند. از طرفی، میلگرد ممان منفی نیز در همین زمینه مطرح می‌شود و بسیاری از افراد تفاوت این دو میلگرد را به درستی نمی‌دانند. در این مقاله قصد داریم شما را با میلگرد ادکا، کاربردها، مشخصات و نحوه اجرای آن آشنا کنیم و در نهایت مقایسه‌ای جامع میان میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی داشته باشیم. اگر می‌خواهید بدانید کدام یک از این میلگردها برای پروژه‌های ساختمانی مناسب‌تر است، تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
میلگرد ادکا
میلگرد ادکا که در منابع مختلف با نام‌های اوتکا یا اتکا نیز شناخته می‌شود، نوعی میلگرد تقویتی است که در سقف‌های تیرچه بلوک برای افزایش مقاومت و استحکام استفاده می‌شود. این میلگرد معمولاً در محل اتصال تیرچه به تیرهای اصلی نصب می‌شود تا علاوه بر پر کردن فضای نشیمن تیرچه، مقاومت و یکپارچگی بیشتری به سقف بدهد. در شرایطی که تیرچه فضای کافی برای قرارگیری مناسب روی تیر سقفی ندارد، استفاده از میلگرد ادکا می‌تواند راه‌حلی کاربردی باشد.
جالب است بدانید که نخستین بار این میلگرد در روسیه به کار گرفته شد و به دلیل شباهت شکل ظاهری آن به گردن اردک، در زبان روسی به آن «ادکا» گفته می‌شود. امروزه استفاده از میلگرد ادکا در پروژه‌های ساختمانی کشور بسیار رایج است و می‌توان آن را یکی از روش‌های استاندارد در اجرای سقف‌های تیرچه‌بلوک دانست.
میلگرد ادکا در سقف تیرچه بلوک
همانطور که در بخش قبلی نیز اشاره شد، میلگرد ادکا در سقف تیرچه بلوک به‌عنوان یک میلگرد تقویتی در محل اتصال تیرچه به تیر اصلی نصب می‌شود. این میلگرد معمولاً در سایزهای ۱۰ یا ۱۲ انتخاب می‌شود و پیش از بتن‌ریزی در لبه‌ها قرار می‌گیرد تا استحکام ناحیه حساس اتصال افزایش یابد. هدف اصلی میلگرد اوتکا در سقف تیرچه بلوک، جلوگیری از نشست تیرچه و تقویت مناطقی است که بیشترین فشار و آسیب را متحمل می‌شوند.
با استفاده از میلگرد اتکا، اتصال تیرچه و تیر اصلی یکپارچه‌تر شده و انتقال بارهای خمشی و برشی با امنیت بیشتری انجام می‌شود. علاوه بر این، میلگرد ادکا به توزیع یکنواخت تنش‌ها کمک کرده و از تمرکز بیش از حد نیرو در نقاط خاص جلوگیری می‌کند.
مشخصات میلگرد ادکا چیست؟
میلگرد ادکا یکی از مقاطع فولادی مهم در سقف‌های تیرچه بلوک است که نقش کلیدی در افزایش مقاومت و پایداری سازه دارد. مشخصات میلگرد ادکا شامل موارد زیر است:
- تقویت سقف: میلگرد ادکا با افزایش مقاومت سقف در برابر بارهای وارد شده از طبقات بالایی، مانع از فرو ریختن آن می‌شود.
- جلوگیری از ترک خوردن سقف: ترک‌های سقفی که در بسیاری از ساختمان‌ها دیده می‌شوند، با استفاده از این میلگرد به حداقل می‌رسند.
- کاهش خیز سقف: میلگرد ادکا موجب کاهش خمیدگی سقف می‌شود که خود عاملی برای استحکام بیشتر است.
- کاهش فشار بر میلگردهای کششی اصلی: با توزیع بهتر نیروها، بار روی میلگردهای اصلی کاهش یافته و طول عمر سازه افزایش می‌یابد.
- بهبود مقاومت سقف در برابر زلزله و ارتعاش: میلگرد ادکا ارتعاشات سقف را کنترل کرده و احتمال آسیب در شرایط لرزه‌ای را کاهش می‌دهد.
کاربرد میلگرد ادکا
در سقف‌های کرومیت، تیرچه‌ها به تیرهای فلزی جوش داده می‌شوند و برای افزایش استحکام این اتصال، میلگردهایی به جان تیرچه اضافه می‌شوند. اگر در سازه‌های اسکلت فلزی از تیرچه‌های دارای پاشنه بتنی استفاده شود، بهتر است میلگرد ادکا به عنوان یک مقطع تقویتی در محل اتصال تیر به تیرچه برای افزایش مقاومت برشی نصب شود. در این حالت، میلگرد ادکا باید به تیر فلزی جوش شده و قسمت درگیر در تیرچه نیز با قلاب مناسب مهار شود تا اتصال کاملاً مقاوم و پایدار باشد.
نحوه ساخت میلگرد ادکا
فرآیند خم‌کاری میلگرد ادکا تفاوت زیادی با سایر آرماتورها ندارد. از آنجایی که میلگرد ادکا درون تیرچه قرار می‌گیرد، لازم است ارتفاع آن (فاصله پشت تا پشت) دقیقاً متناسب با اندازه داخلی تیرچه در نظر گرفته شود. همچنین طول مورب این میلگرد بر اساس ارتفاع اتکا و زاویه خم محاسبه می‌گردد. برای نمونه:
- اگر زاویه خم ۴۵ درجه باشد، طول مورب ۱٫۴۱ برابر ارتفاع اتکا خواهد بود.
- در زاویه ۶۰ درجه، طول مورب به ۱٫۱۵ برابر ارتفاع اتکا می‌رسد.
- در صورتی که زاویه ۳۰ درجه انتخاب شود، طول مورب معادل ۲ برابر ارتفاع ادکا خواهد بود.
این محاسبات نشان می‌دهد که دقت در انتخاب زاویه و رعایت استانداردها در هنگام ساخت میلگرد ادکا، نقش مهمی در استحکام و عملکرد صحیح سقف تیرچه بلوک دارد. در مورد سایر زوایا می‌توان با تقسیم ارتفاع ادکا بر سینوس زاویه خم، طول مورب را به دست آورد.
نحوه اجرای میلگرد اوتکا
اجرای میلگرد اوتکا از مراحل کلیدی در فرایند آرماتوربندی ساختمان به شمار می‌رود، چراکه نقش کلیدی در افزایش مقاومت و یکپارچگی سازه دارد. این میلگرد به‌طور ویژه برای تقویت اتصال میان تیرچه‌ها، مقاطع فولادی و بخش‌های بتنی استفاده می‌شود؛ به‌خصوص در قسمت‌هایی که فشار کششی زیادی به سازه وارد می‌شود. برای اجرای درست آن، ابتدا باید محل دقیق نصب بر اساس نقشه‌های مهندسی مشخص شود. سپس میلگردها مطابق با ابعاد و مشخصات فنی موردنیاز برش خورده و در محل اتصال قرار می‌گیرند. اتصال این قطعات معمولاً از طریق جوشکاری یا استفاده از پیچ و مهره انجام می‌شود. دقت در اجرا و انتخاب مصالح باکیفیت در این مرحله اهمیت زیادی دارد، زیرا کوچک‌ترین خطا می‌تواند موجب کاهش دوام و استحکام کلی سازه گردد.
نمره میلگرد ادکا
نمره میلگرد ادکا در واقع نشان‌دهنده قطر اسمی این میلگرد است که بر حسب میلی‌متر بیان می‌شود. هرچه نمره میلگرد بالاتر باشد، قطر و در نتیجه ظرفیت باربری آن نیز بیشتر خواهد بود. به طور معمول، میلگردهای ادکا در نمره‌های ۱۰، ۱۲ و ۱۴ میلی‌متر تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخاب نمره مناسب به عوامل مختلفی از جمله نوع سقف، دهانه تیرچه‌ها و میزان بار وارد بر سازه بستگی دارد.
نکات مهم در اجرای میلگرد ادکا
اجرای میلگرد ادکا نیازمند دقت بالا و رعایت نکات فنی است، چراکه حتی خطاهای جزئی نیز می‌توانند استحکام و عملکرد کلی سازه را دچار مشکل کنند. این میلگرد باید حداقل ۱۲ سانتی‌متر درون تکیه‌گاه قرار گیرد تا اتصال محکم‌تری ایجاد کند. همچنین با در نظر گرفتن حدود ۱۵ درصد لنگر خمشی، آرماتور منفی باید به داخل تکیه‌گاه هدایت شده و بخش میانی دهانه را پوشش دهد. علاوه بر این، لازم است آرماتورهای منفی در هر دو سمت تیرچه‌ای که لنگر منفی در آن وجود دارد، به‌درستی جانمایی شوند. رعایت این موارد در کنار اصول کلی آرماتوربندی باعث می‌شود میلگرد ادکا به شکلی صحیح اجرا شده و نقش خود را در افزایش مقاومت سقف به خوبی ایفا کند.
میلگرد ممان منفی چیست؟
میلگرد ممان منفی نوعی میلگرد تقویتی است که برای تحمل و رفع لنگر منفی دال سقف به کار می‌رود و باعث افزایش استحکام و مقاومت سازه می‌شود. این میلگرد معمولاً در سقف تیرچه بلوک و بین دو دهانه مجاور نصب می‌شود تا نیروهای کششی ایجاد شده در بالای دال را کاهش دهد. میلگرد ممان منفی معمولاً بین سایزهای ۸ تا ۱۴ میلی‌متر انتخاب می‌شود و به شکل میلگردهای کوتاه با خم ۹۰ درجه در ابتدای آن اجرا می‌گردد، به طوری که شبیه یک عصا در قسمت فوقانی سقف قرار می‌گیرد. این طراحی باعث می‌شود میلگرد بتواند به طور مؤثر از ایجاد ترک در بتن جلوگیری کرده و عملکرد سقف را بهبود بخشد.
تفاوت میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی
میلگرد ممان منفی عمدتاً برای کاهش نیروی کششی ناشی از لنگر منفی در سقف‌ها استفاده می‌شود. این در حالی است که میلگرد ادکا بیشتر با هدف جلوگیری از ایجاد ترک در سقف به کار می‌رود. تفاوت مهم دیگر در الزامات اجرای این دو نوع میلگرد است؛ استفاده از میلگرد ممان منفی در سقف اجباری بوده و توسط آیین‌نامه‌های ساختمانی تایید شده است. اما نصب میلگرد ادکا اختیاری است و تنها در صورت نیاز و تشخیص مهندس سازه در پروژه اجرا می‌شود. علاوه بر این، شکل و نحوه قرارگیری این دو میلگرد با یکدیگر متفاوت است. میلگرد ممان منفی معمولاً با در نظر گرفتن ۱۵ درصد لنگر خمشی وسط دهانه در تکیه‌گاه تعبیه می‌شود، در حالی که میلگرد ادکا باید حداقل ۱۲ سانتی‌متر از میلگرد کششی را به داخل تکیه‌گاه ادامه پیدا کند تا اثر پیشگیری از ترک به‌طور کامل اعمال شود.
جمع‌بندی
در این مقاله به معرفی میلگرد ادکا و بررسی ویژگی‌ها، کاربردها و نکات مهم اجرایی آن پرداختیم. همچنین نقش این میلگرد در سقف تیرچه بلوک را توضیح دادیم و تفاوت‌های آن با میلگرد ممان منفی را مورد تحلیل قرار دادیم تا دید جامع و دقیقی نسبت به انتخاب مناسب‌ترین میلگرد در پروژه‌های ساختمانی داشته باشید. مطالعه این مقاله به شما کمک می‌کند تصمیمات مهندسی دقیق‌تری اتخاذ کرده و با آگاهی کامل، میلگردی متناسب با نیاز سازه خود انتخاب کنید. در صورتی که همچنان به اطلاعات بیشتری درباره این میلگرد نیاز دارید، می‌توانید با کارشناسان عصرآهن در ارتباط باشید.
