۲۵ اصطلاح رایج در بازار آهن

۱) آهن اسفنجی

جهت تولید شمش و محصولات فولادی، بطور معمول از ضایعات آهن (آهن قراضه) و یا آهن اسفنجی که مستقیما از سنگ آهن (گندله) تولید شده، استفاده می شود. با حذف اکسیژن موجود در سنگ آهن، آهن اسفنجی (Sponge Iron) یا محصول مستقیم آهن Direct reduced iron)) بدست می آید.
اصطلاح «احیای مستقیم آهن» به تغییرات شیمیایی ایجاد شده در کوره های بلند در اثر حرارت بالا، اطلاق می شود.

تولید فولاد به روش احیاء مستقیم در 5 مرحله انجام می گیرد که عبارت اند از:

1)   تهیه کنسانتره از معدن

2)   تولید گندله

3)   تولید آهن اسفنجی

4)   تولید شمش فولاد

5)   تبدیل شمش به مقاطع فولادی از قبیل: تیرآهن، میلگرد و ...

محصول صلبی که از این فرآیند بدست می آید را محصول مستقیم آهن می گویند.

۲) سنگ آهک

در صنایع آهن و فولاد، برای تبدیل آهن به آهن چدن از سنگ آهک استفاده می شود. آهن چدن نیز بعداً طی فرایندی به آهن یا فولاد تبدیل می شود.
آهک به عنوان یک عامل گدازنده در کوره های قوس الکتریکی و کوره های اصلی اکسیژن استفاده می شود. همچنین آهک، ناخالصی ها را از فولادی که تولید می شود حذف می کند.

۳) کوره ذوب آهن

برای ساخت فولاد از کوره استفاده می‌شود. در این کوره کک و سنگ آهن، تحت یک جریان هوای گرم با یکدیگر واکنش می دهند تا فلز مایع داغ تولید شود. ماده تولید شده در این کوره، چدن نام دارد.

۴) کوره های قوس الکتریکی

کوره قوس الکتریکی (EAFs) برای تولید فولادهای کربنی و فولادهای آلیاژی با بازیافت ضایعات آهنی استفاده می شوند. در این کوره، جریان الکتریکی از طریق الکترودها عبور کرده تا یک قوس تشکیل شود. گرمای حاصل از این قوس ضایعات را ذوب می کند.

۵) ریخته گری

فرآیندی است که ضمن آن فلز مذاب تحت نیروی گرانشی یا سایر نیروها (مانند فشار، خلاء، گریز از مرکز ) درون قالب جریان می یابد و پس از سرد شدن در قالب به شکل قطعه مورد نظر در می آید .

۶) شمش آهن

به فرآورده‌هايي که با سطح مقطع بزرگ‌تر از 225 سانتی متر مربع تولید می شوند، شمش آهن گفته مي‌شود. طول اين محصول کمتر از 2 متر است و ابعاد آن براي حمل و نقل فولاد و انبار کردن بهينه شده است. شکل سطح مقطع عرضي شمش نیز، ذوزنقه است.

شمش ها به دو روش دستی افقی و عمودی از جنس های طلا، مس، آلومینیوم، چدن و فولاد تولید می شوند و همچنین در نمونه‌های آزمایشگاهی کاربرد زیادی دارند.

۷) شمشال

شمشال از فرآورده‌هاي مياني نورد فولاد است که سطح مقطع آن کوچک‌تر از225 سانتيمتر مربع است.
شمشال بیشتر در تولید میلگرد و کابل های فولادی کاربرد دارد. شمشال بر خلاف شمش، طويل است و سطح مقطع آن دايره يا مربعي با عرضي کمتر از 15 سانتی متر است.
شمشال از طريق ريخته‌گري مستقيم، اکستروژن (بيرون راني) و يا از طريق نورد شمش بدست مي‌آيد.

۸) بیلت یا شمش ccm

بیلت یا شمش ccm، یک محصول فولادی با سطح مقطع 155 میلی‌متر در 155 میلی‌متر است که به صورت رول و یا به طور مداوم ریخته‌گری ( روش ccm ) می شود. در ادامه توسط نورد به محصولات نهایی مانند میلگرد و دیگر مقاطع طویل فولادی تبدیل می‌شود. از بیلت به عنوان مواد اولیه برای تولید محصولات طویل با سطح مقطع کوچک استفاده می‌گردد.

۹) بلوم یا شمشه

بلوم را با نام شمشه (شمش فابریک) نیز می شناسند. بلوم در واقع همان بیلت است که سایز متفاوتی دارد. یعنی عرضش بیش از ۱۵ سانتی متر است. به عبارت دیگر، می توان گفت سطح مقطع کوچک‌ تر از ۲۳۰ سانتی متر مربع دارد و به همین دلیل معمولا بلوم و بیلت در یک دسته قرار می گیرند.
بیشترین مصرف بلوم برای ساخت ریل، سپری، ناودانی، تیرآهن، قوطی و … است. در گذشته نام بلوم بیشتر استفاده می شد، اما به مرور زمان تجار این صنف، نام فابریک را بر این محصول گذاشتند، هر چند که هنوز قدیمی های این بازار به شمشه، بلوم هم می‌گویند.

۱۰) تَختال (اِسلَب)

تختال (اسلب) نیز از محصولات میانی برخی کارخانه های فولاد سازی است که از آن برای تولید ورق های فولادی استفاده می شود.
سطح مقطع اسلب بر خلاف بلوم و بیلت مربعی نیست، بلکه مستطیلی است (معمولاً به ضخامت ۲۳۰ میلیمتر و عرض ۱٫۲۵ متر و طول ۱۲ متر) .
امروزه فناوری‌های مورد استفاده در تولید محصولات فولادی در مراحل بعد از به دست آوردن فولاد مذاب یعنی ریخته‌گری و نورد، تقریباً یکسان است. اما برای به دست آوردن فولاد مذاب یا خام، از فناوری‌های مختلفی از جمله روش های کوره بلند (BF)، کوره قوس الکتریکی (EAF) و کوره القایی (IMF) می‌توان استفاده کرد.
در مورد تولید تختال، با وجود آنکه بیش‌تر تولید فولاد خام در جهان به وسیله روش کوره بلند است، اما به دلایل متعددی استفاده از روش کوره‌های الکتریکی مخصوصاً در ایران، توجیه‌ پذیرتر است.

۱۱) فولاد کربن

وقتی که دو عنصر آهن و کربن با هم ترکیب می شوند، فولاد کربن بدست می آید. نتیجه ی ترکیب آهن با کربن نیز، یک نوع عنصر آلیاژی است که به طور کلی تنها دارای مقدار کمی از عناصر غیر از کربن، سیلیکون، منگنز، گوگرد و فسفر است.
درصد کربن در فولاد بر میزان سختی، کشش، قدرت و خاصیت شکل پذیری فولاد تاثیر می گذارد. فولاد با کمترین میزان کربن، به عنوان فولاد ملایم داراي خواص مشابهی با آهن است، اما سبک تر و آسان تر از آن. با افزایش میزان کربن، فولاد سخت تر و قوی تر شده، اما میزان خوردگی آن پایین می آید.

۱۲) فولاد اندود شده

فولاد اندود شده، فولادی است که از طریق فرآیند گرما یا از طریق الکترولیز با یک لایه از عنصر روی جهت محافظت در برابر خوردگی پایه فلزی پوشش داده می شود.
فرایند گالوانیزاسیون به کمک فرآیند گرما (گالوانیزه داغ) یا با استفاده از الکترولیز (الکترو گالوانیزه) انجام می‌شود. همچنین باید یادآور شویم که پوشش آلی (رنگ، پلاستیک) نیز می تواند روی لایه روی قرار گیرد.

۱۳) اسید شویی

به عملیاتی که طی آن چربی های باقی مانده توسط نورد گرم بر روی ورق های سیاه یا نورد گرم جهت تغییر ضخامت از روی این ورق ها به وسیله اسید کلریدریک پاک می شوند، اسید شویی گویند. این عمل باعث می شود ناخالصی های موجود بر روی سطح ورق های گرم از بین برود تا ظاهر آن تمیزتر و شبیه به ورق های روغنی (سرد) گردد.

۱۴) ورق گرم نورد

ورق فولادی، فلزی است که سطح آن مسطح تر از آهن، فولاد و یا هر فلز دیگری است و از شمش فولادی و یا بیلت تولید می شود.
ورق های فولادی بر اساس روش تولید، به دو دسته ورق سرد نورد و ورق گرم نورد تقسیم بندی می شوند.
نورد گرم یکی از روش های تولید ورق های فلزی با ضخامت کم است که به ورق تولیدی توسط این روش، ورق گرم نورد گفته می شود. ورق گرم نورد خود به چند دسته تقسیم می شود:

•    ورق سیاه
•    ورق آجدار
•    ورق اسیدشوئی

۱۵) ورق سرد نورد

ورق سرد نورد به ورق هایی اطلاق می شود که توسط نورد سرد ایجاد می شوند. در واقع بر روی ورق هایی که از طریق نورد گرم با حداقل ضخامت تولید شده اند، پس از اسید شویی، عمل کاهش ضخامت و یا تغییر شکل از طریق فرایند نورد سرد صورت می گیرد.
ورق های سرد نورد شامل انواع زیر می شوند:

•    ورق روغنی
•    ورق گالوانیزه (ورق سفید)
•    ورق قلع اندود (تین پلیت)
•    ورق رنگی 

۱۶) ورق فابریک و برش خورده

در صورتی که ورق های تولیدشده در کارخانه ها، با ابعاد مشخص و طول و عرض تعیین شده باشند، به آن ها ورق های فابریک و ورق هایی که در کارخانه به صورت رول تولید شده و در کارگاه در ابعاد دلخواه برش داده می شوند، ورق های برش خورده نامیده می شوند.

۱۷) کویل یا ورق رول

یکی از روش های معمول و اقتصادی جهت ذخیره سازی و حمل و نقل ورق های گوناگون نظیر ورق فولادی، آلومینیومی، کاغذی، پلیمرها، نوارهای مغناطیسی و … که در کارخانجات مختلف تولید می شوند، پیچیدن آن ها و درآوردن آن ها به شکل کلاف یا کویل است. این عمل اصطلاحاً کلاف پیچی نام دارد.

۱۸) بندیل

به بسته بندی میلگردها در کارخانه، بندیل گفته می شود. بندیل ها ورق هایی فلزی و یا پلاستیکی بوده که دور محصول پیچیده می شوند و کم هزینه ترین نوع بسته بندی است.

۱۹) خاموت

خاموت یا میلگرد عرضی، بخشی از یک شاخه میلگرد است که خم شده و میلگردهای طولی را احاطه می کند و وظیفه ی آن مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی است.

۲۰) نبشی 5 گوشت 6

نبشی های بال مساوی، نبشی هایی هستند که با پارامترهای اندازه بال نبشی، ضخامت نبشی و طول شاخه نبشی شناخته می شوند. به عنوان مثال نبشی بال مساوی 50 میلی متر و ضخامت 6 میلی متر در طول شاخه 6 متری به طور معمول به صورت 50*6*6000 شناخته می شود که در بازار به نبشی 5 گوشت 6 معروف است.

۲۱) رادیه

رادیه (پی) یا شالوده های گسترده عبارتند از یک صفحه ی بتن مسلّح یک پارچه که در تمام سطح زمین زیر ساختمان گسترده شده و تمامی ستون ها بر روی آن قرار می گیرند.

۲۲) وزن و پول

برای فروش آهن آلات توافقات متعددی بین فروشنده و خریدار صورت می گیرد که یکی از آن ها، نحوه ی پرداخت وجه هنگام خرید است.
وزن و پول، توافقی مابین خریدار و فروشنده جهت پرداخت وجه است که در آن فروشنده کالا را بارگیری و برای خریدار ارسال می نماید. بعد از بارگیری و مشخص شدن وزن کالا، خریدار تا 24 ساعت مهلت دارد که وجه را به فروشنده پرداخت نماید.

۲۳) اختلاف باسکول

هنگامی که کارخانه، آهن آلات خریداری شده توسط مشتری را به کامیون یا تریلی بار می زند، لازم است که تریلی را هنگام خروج از کارخانه توسط باسکول وزن کرده و سپس به خریدار اعلام نماید. همچنین قبل از رسیدن بار به مقصد، بار دیگر تریلی بر روی باسکول رفته و وزن می شود. به اختلاف وزن محاسبه شده در مقصد و مبدا، اختلاف باسکول می گویند.
میزان مجاز اختلاف باسکول برای وسایل حمل و نقل مختلف، به صورت زیر است:

اگر میزان اختلاف باسکول بیش از مقادیر ذکر شده برای هر وسیله باشد، خریدار می تواند بار را به کارخانه عودت دهد.

خرده بار (نیسان): 10 کیلوگرم 
کامیون: بین 20 تا 30 کیلوگرم
تریلی: بین 60 تا 70 کیلوگرم 

۲۴) آهن مشکی

آهنی که تازه تولید شده و هیچ گونه زنگ زدگی نداشته باشد را اصطلاحاً آهن مشکی می گویند. زیرا اگر آهن زنگ زدگی داشته باشد، سطح آن به رنگ زرد در می آید.

۲۵) بازار رو به بالا

هنگامی که قیمت ها در بازار آهن رو به افزایش باشد، اصطلاحاً گفته می شود «بازار رو به بالا» است.