میلگرد؛ از اجزای اصلی صنعت ساخت
برای آشنایی با روش‌های اندازه گیری سایز میلگرد در کاربردهای عمرانی بهتر است ابتدا با مفاهیم مرتبط با میلگرد آشنا شویم. میلگرد (Rebar) یا آرماتور، فولادی است که برای جبران مقاومت کششی پایین بتن در آن قرار داده می‌شود. در واقع افزایش طول فولاد در شرایط دمایی بالا، مشابه با بتن است و به دلیل همبستگی خوب فولاد و بتن، سازه‌های بتن‌آرمه را با میلگرد تقویت میکنند.
استانداردهای میلگرد
در کشورهای گوناگون برای میلگرد، استانداردهای متفاوتی وجود دارد. در ایران بخش عمده فولاد آرماتور توسط کارخانه ذوب‌آهن اصفهان تولید می‌شود. این کارخانه، میلگرد خود را مطابق با سیستم استاندارد روسی تولید می‌کند. بر این اساس فولادی که در ایران تولید می‌شود از نظر استاندارد، سه نوع است.
- فولاد A-1 : از نوع صاف است. مقاومت تسلیم آن 2300 و مقاومت کششی آن 3800 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است.
- فولاد A-2 : از نوع آجدار است. مقاومت تسلیم آن 3000 و مقاومت کششی آن 5000 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است.
- فولاد A-3 : از نوع آجدار است. مقاومت تسلیم آن 4000 و مقاومت کششی آن 6000 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است.
چرا اندازه گیری سایز میلگرد اهمیت دارد؟
گذشته از این که میلگرد دارای چه نوع استانداردی است، دانستن سایز از طریق اندازه گیری سایز میلگرد بسیار اهمیت دارد. در واقع سایز میلگرد، ارتباط مستقیمی با کارایی و عملکرد آن در پروژه‌های ساختمانی و سازه‌های بتن‌آرمه دارد.
یکی از مواردی که مهندسان ناظر در کارگاه‌های ساختمانی بر آن نظارت دارند، کنترل آرماتوربندی فونداسیون، ستون، تیر یا دیوار برشی است. در این بین، نخستین موردی که توسط مهندسان بررسی می‌شود، سایز میلگرد است. اندازه گیری سایز میلگرد و تعیین وزن آن به مهندسان کمک می‌کند تا وزن کلی سازه را محاسبه و میزان استحکام آن را بررسی کنند.
از سوی دیگر هر سایز میلگرد برای کاربردهای ویژه‌ای در ساختمان طراحی شده است. مثلا برخی مناسب فونداسیون، برخی مناسب راه‌پله، برخی مناسب راهروهای ورودی و برخی مناسب دیوارها و ستون‌ها هستند.
انواع سایز میلگرد
در هر کشوری میلگردها در سایزهای گوناگونی تولید می‌شوند که هر یک کاربردهایی دارد. برای مثال یکی از جداول معروفی که سایز انواع میلگرد را نشان می‌دهد و در کشورهای گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد، کتاب جدول اشتال است.
کتاب جدول اشتال، نخستین‌بار در سال 1938 میلادی توسط مارتا اشنایدر بورگر، نخستین مهندس ساختمانی زن آلمان تدوین شد. در کتاب اشتال، جداول اوزان، ضخامت و مساحت سطح مقطع انواع پروفیل‌های فولادی ساختمانی گردآوری شده است.
در ایران به لحاظ تنوع قطر، میلگردها را تا قطر 40 میلی‌متر می‌سازند که با سیستم روسی مطابقت دارد. با این حال میلگردهای آجدار در دنیا به طور کلی از 6 میلی‌متر تا 50 میلی‌متر ساخته می‌شوند. قطرهای متعارف میلگرد آجدار تولید شده در ایران را می‌توانید در جدول زیر ببینید.
سایز مناسب میلگرد در کاربردهای ساختمانی
از دلایل اهمیت اندازه گیری سایز میلگرد، برای انتخاب سایز مناسب، یکی این است که میلگرد از مقاومت تسلیم مشخصی برخوردار است. بنابراین اگر سایز مناسب انتخاب نشود، ممکن است مقاومت بتن به زیر حداقل مجاز برسد. برای مثال یک اینچ اضافی در بکارگیری میلگرد می‌تواند مقاومت کششی بتن را تا 20 درصد کاهش دهد.
اندازه گیری سایز میلگرد برای تشخیص آن
وقتی چندین سایز از میلگرد در کارگاه در کنار هم قرار می‌گیرند، تشخیص سایز مناسب میلگرد دشوار می‌شود. به عبارتی این امکان وجود دارد که آرماتوربند دچار اشتباه شود و یا اندازه گیری سایز میلگرد به هنگام نظارت، برای مهندسان ناظر با دشواری انجام شود. در ادامه، روش‌های معمول در تشخیص سایز میلگرد را با هم مرور می‌کنیم.
تشخیص چشمی
بسیاری از مهندسان و آرماتوربندها به دلیل تجربه کاری بالا، از روش تشخیص چشمی بهره می‌برند. آنها انگشتان خود را روی میلگرد می‌گذارند و از طریق قیاس چشمی، سایز میلگرد را تشخیص می‌دهند. با این وجود وقتی دو سایز مورد نظر فقط با هم دو میلی‌متر تفاوت داشته باشند، روش قیاس چشمی یک روش مطلوب به شمار نمی‌رود. همچنین اکثر تولید کنندگان سایز میلگرد را روی آن حک میکنند در اینجا تصویر میلگرد میانه سایز ۲۰ را مشاهده میکنید.
برای آشنایی با علائم حک شده بر روی میلگرد، بخوانید: یک راه حل ساده برای تشخیص کارخانه سازنده میلگرد
استفاده از شابلون برای اندازه گیری سایز میلگرد
برای اندازه گیری سایز میلگرد در کاربردهای عمرانی و ساختمانی، شابلون‌هایی وجود دارند که به خوبی نشان‌دهنده هر سایز است. این شابلون‌ها به صورت آماده موجود می‌باشند و کار مهندسان و آرماتوربندها را سهولت می‌بخشند. این شابلون‌ها را همچنین می‌توان به صورت دستی و با استفاده از ورق‌های نازک حلبی یا فیلم رادیولوژی و مانند آن تولید کرد.
استفاده از ریسمان یا طناب
یکی از روش‌های مرسوم در اندازه گیری سایز میلگرد، استفاده از ریسمان بنایی است. برای استفاده از این شیوه کافی است، یک تکه ریسمان را دور میلگرد بپیچیم و با استفاده از محیط آن قطر میلگرد و سایز آن را محاسبه کنیم.
استفاده از کولیس برای اندازه گیری سایز میلگرد
دقیق‌ترین روش اندازه گیری سایز میلگرد، روش استفاده از کولیس است. کولیس ابزاری است برای اندازه‌گیری دقیق قطر، طول داخلی، خارجی و عمق اشیا در اندازه‌های محدود. به کمک کولیس می‌توانیم سایز مناسب میلگرد برای عملیات ساختمانی مورد نظرمان را بیابیم.
از آنجا که میلگردهای مورد استفاده در عملیات ساخت‌وساز عموما از نوع آجدار هستند، باید توجه داشت که برای این میلگردها، بسته به نوع آج، سه نوع قطر تعریف می‌شود؛
- قطر زمینه: قطر میلگرد بدون احتساب آج آن است.
- قطر خارجی: قطر میلگرد با احتساب آج آن است.
- قطر اسمی: قطر اسمی، قطری نزدیک به میانگین، که توسط جداول استاندارد قطر معرفی می‌شود.
برای مثال میلگرد شماره 16 با آج یکنواخت، قطر خارجی 18 میلی‌متر، قطر زمینه 15 میلی‌متر و قطر اسمی 16 میلی‌متر دارد.
استفاده از آچار فرانسه مدرج
استفاده از آچار فرانسه مدرج یکی دیگر از روش‌های اندازه گیری سایز میلگرد است. کافی است یکبار سایزهای مشخص را با آن اندازه‌گیری و ثبت کنیم تا بتوانیم از این روش بهره ببریم.
وزن‌کردن میلگرد برای اندازه گیری سایز میلگرد
قبل از به کار گرفتن میلگرد در پروژه می‌توان از روش وزن‌کردن هم برای اندازه گیری سایز میلگرد استفاده کرد. یک شاخه یک متری از هر سایز از میلگرد، طبق جداول، وزن مشخصی دارد. برای مثال وزن یک شاخه 12 متری از میلگردی به قطر 14 میلی‌متر، 14 کیلو و 500 گرم است. همچنین وزن یک شاخه 12 متری از میلگردی به قطر 16 میلی‌متر، 18 کیلو و 700 گرم است.
نکات مهم در استفاده از سایزهای مختلف میلگرد
در کاربردهای منفرد آرماتوربندی و ساخت‌وساز بهتر از سایزهای متوالی میلگرد در مکان‌های نزدیک به هم استفاده نکنیم؛ چرا که این کار احتمال بروز خطای انسانی را بالا می‌برد. همچنین توصیه می‌شود از محصولات استاندارد و کارخانه‌های معتبر فولادسازی استفاده کنیم.
اگر علاقمند هستید درباره انواع محصولات آهن و فولاد در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی، نکات بیشتری بیاموزید،در قسمت وبلاگ عصر آهن می توانید مطالب مفیدی مطالعه کنید. سایت عصر آهن تمام اطلاعاتی را که در مورد محصولات آهن و فولاد، قیمت، کاربرد و فروشندگان این محصولات نیاز دارید، برای شما فراهم کرده است.