دال بتنی جزو اعضای بتن آرمه و متشکل از بتن و میلگرد است که در ضخامت 10 الی 50 سانتی متر قابل اجرا می‌باشد؛ و بیشتر در سقف طبقات بتن آرمه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سقف، جزو المان‌های اصلی در سازه می‌باشد که نقش باربری و انتقال بارهای وارد بر ساختمان را بر عهده دارد. سقف‌های بتنی، مورد تایید علم جدید مهندسی بوده و در ساخت و سازها رواج یافته است. با توجه به اینکه دال بتنی از انواع سقف‌های پر کاربرد و پر طرفدار ساختمان بتن آرمه می‌باشد، در ادامه مطلب با سقف دال بتنی و ضوابط آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
استفاده از دال در پل‌ها، اجرای دالهای بتنی و انواع دال و کاربرد و مزایا آنها در این قسمت از دانشنامه عصرآهن بررسی و پرداخته شده است، با ما همراه باشید.
سقف با دال بتنی
در اجرای دال بتنی در سقف‌ها در ابتدا قالب بندی اجرا می‌شود، سپس میلگرد گذاری و آرماتوربندی داخل سقف انجام شده و در نهایت بتن ریزی اجرا می‌شود. دال، المانی است که ابعاد طول و عرض آن نسبت به ضخامتش بیشتر است. وظیفه کلی آن تحمل کردن بار ثقلی سازه و انتقال بارهای جانبی است. از دال با ضخامت‌های کمتر در کف سازی نیز استفاده می‌شود.
دال بتنی یک طرفه و دو طرفه و تفاوت آنها
دالهای بتنی در ترکیب با میلگرد فولادی، ورق و یا بدون آنها ساخته می‌شوند. وظیفه انتقال و توزیع بارهای جانبی و تحمل بارهای قائم را بر عهده دارند که از نظر سیستم بارگذاری به دو دسته دال یک طرفه و دال دو طرفه تقسیم می‌گردد. در ادامه با دال‌بتنی یک طرفه و دو طرفه و انواع دال قابل اجرا در ایران آشنا خواهیم شد.
دال بتنی یک طرفه
دال یک طرفه با توجه به شکل ساختاری آن، فقط در یک جهت می‌تواند بار را حمل کند و به اعضای افقی مانند تیر انتقال دهد. دهانه باربر دال‌بتنی یک طرفه، عموما در قسمت کوتاه دال است. ضخامت آن با توجه به دهانه آن حدود 10 تا 15 سانتی متر است.
سقف تیرچه بلوک، تمثیلی برای دال بتنی یک طرفه می‌باشد که در آن برای کاهش بار مرده از بلوک سفالی یا بتنی استفاده می‌شود. این نوع سقف در سازه‌های چند طبقه نقش حمل و انتقال بارها را بر عهده دارد. دال یک طرفه بر روی دو تیر بتنی به صورت موازی اجرا می‌شود که بارهای جانبی و داخلی در یک جهت به آن وارد می‌شود. لازم به ذکر است طول دهانه اقتصادی برای دال یک طرفه، 6/3 متر است و عمق این دال نسبتا بیشتر است، چون در طراحی آن از میلگرد کمتری استفاده می‌شود.
دال بتنی دو طرفه
ضخامت دالهای بتنی دو طرفه نسبت به دهانه آن 10 الی 20 سانتی متر است. دال دو طرفه از ناحیه گوشه توسط تیرها که به عنوان تکیه‌گاه در سقف عمل می‌کنند، نگهداری می‌شود که باعث عدم ریزش دال و سقف می‌شود. باربری این نوع دال در دو جهت انجام می‌شود و در دو طرف به وسیله دو لایه میلگرد عمود برهم مسلح می‌شود.
دالهای بتنی دو طرفه بارها را به همه المان‌ها افقی (تیرها) انتقال می‌دهد. هنگامی که بار فشاری به دال‌بتنی دو طرفه وارد می‌شود، انحنا به سمت پایین، در وسط دال بیشتر از کناره‌ها و جاهای نزدیک به تکیه‌گاه است.
از سقف عرشه فولادی می‌توان به عنوان یک سقف دال بتنی دو طرفه نام برد. عمق دال دو طرفه کم است چون از میلگرد کمتری در طراحی و اجرای آن به کار برده می‌شود. برای این نوع دال دهانه تا طول 6 متر مناسب می‌باشد.
تفاوت‌های سقف دال بتنی یک طرفه با دو طرفه
اصلی ترین تفاوت بین دال یک طرفه و دو طرفه، مربوط به هزینه‌های اقتصادی پروژه می‌باشد؛ چراکه میلگرد مصرفی در دال دو طرفه بیشتر از دال یک طرفه است. نباید مزیت اقتصادی استفاده از دال‌بتنی یک طرفه بر کنش مهندسی آن فائق آید؛ در طراحی سازه و دال‌ها، اولویت باید دانش مهندسی باشد. همان طور که در بالا ذکر شد، حداکثر دهانه سقف دال بتنی یک طرفه حدود 4 و دال بتنی دو طرفه 6 می باشد. تفاوت عمده این دو نوع دال در عملکرد آنها و نحوه تحمل و انتقال بار می‌باشد.
نسبت طول به عرض در دال دو طرفه کمتر از 2 است و در دال‌بتنی یک طرفه بزرگتر مساوی 2 است.
اجرای دال بتنی
دال‌ها در 3 روش پس تنیده (ساخت در محل کارگاه)، پیش ساخته یا پیش تنیده که با بررسی ابعاد دقیق در کارخانه ساخته و تولید می‌شوند و به محل پروژه منتقل می‌گردند، و در حالت تنیده نشده ساخته می‌شوند.
در ساخت دال در محل پروژه، قسمت اجرای دال به وسیله میلگرد آرماتور بندی شده و قالب بندی و بتن ریزی انجام می‌شود.
برای جلوگیری از ایجاد ترک در دال‌ها در اثر جمع شدگی و انقباض و انبساط، از میلگرد حرارتی در اجرای آن استفاده می‌شود که به راحتی در ضخامت دال قرار داده می‌شوند.
بخوانید: میلگرد حرارتی | تاثیر وکاربرد آن در سازه‌ها
قالب‌های مورد استفاده می‌تواند چوبی، پلاستیکی، فولادی باشد و با توجه به در دسترس بودن، انتخاب کارفرما و البته هزینه اقتصادی از یکی از این قالب‌ها استفاده می‌شود.
انواع دال بتنی
دال به دلیل کم ضخامت بودن و کم حجم بودن در مقایسه با دیگر روش‌های اجرا در سازه، بیشتر مورد استقبال مهندسین است. باید گفت، سرعت اجرای بالا در ساخت سقف با دال معیار مناسبی برای گزینش انواع دالهای بتنی می‌باشد. در گروه دالهای بتنی می‌توان به سقف‌های زیر اشاره کرد:
- سقف وافل؛
- دال تخت که شامل دو سقف دال‌بتنی مجوف (هالوکور) و دال تخت قارچی می‌باشد؛
- سقف کوبیاکس یا دال بتنی حبابی؛
- سقف عرشه فولادی؛
در زیر به شرح مختصری از این سقف‌ها می‌پردازیم:
سقف وافل
سقف وافل نوعی از سقف‌های بتن آرمه است که شکل شبکه بندی مربعی دارد. به این صورت که بعد از آرماتوربندی سقف، در هنگام بتن ریزی از قالب مخصوص سقف وافل استفاده می‌کنند. بعد از قالب برداری سقف، قسمت‌های مربع تو خالی نمایان می‌شود.
احتمالا علت نام‌گذاری این نوع سقف شباهت آن به وافل (نوعی شیرینی) می‌باشد. مزیت اصلی این سقف‌ها، کم بودن وزن آن به دلیل حفره‌های توخالی در روی دال بتنی می‌باشد.
سقف دال بتنی تخت
در دهانه‌هایی که طول آن زیاد نیست از دالی استفاده می‌شود که مستقیما روی ستون قرار بگیرد و المان تیر دخالتی نداشته باشد، به این نوع دال‌ها دال تخت می‌گویند که در دو نوع دال تخت قارچی و دال تخت مجوف (هالوکور) دسته بندی می‌شود.
دال بتنی هالوکور
سقف هالوکور نوعی دال‌بتنی مجوف است که در کارخانه به صورت پیش ساخته تولیده شده و به محل کارگاه انتقال داده می‌شود. دارای وزن کمتری است، چون داخل بدنه‌شان توخالی می‌باشد و این امر باعث کاهش وزن مرده ساختمان می‌شود. از قسمت‌های توخالی برای عبور دادن تاسیسات برقی و گاها مکانیکی استفاده می‌کنند.
در حالت استاندارد ابعاد دال مجوف در عرض 12 سانتی متر و ضخامت 10 الی 40 سانتی متر می‌باشد. اجرای این سقف نیازی به قالب بندی ندارد و باعث کاهش هزینه در اجرا پروژه می‌شود.
برای مسطح کردن روی سقف نیازی به اجرای سقف کاذب نیست، چون سطح سقف بتنی مجوف صاف و بدون برآمدگی است. سرعت اجرای این نوع از سقف‌ها بالا است و اکثرا در سازه‌های عظیم مثل پارکینگ‌های طبقاتی استفاده می‌شود.
دال تخت قارچی
تکیه گاه این دال، ستون‌های سازه می‌باشد. اتصال دال تخت قارچی به ستون، با کتیبه یا سر ستون اجرا می‌شود.
سقف کوبیاکس یا دال بتنی حبابی
در اجرای سقف با این نوع دال از عضوی توپی شکل که به آنها حباب‌های پلاستیکی یا بابل دک گفته می‌شود، استفاده می‌کنند که زیر شبکه آرماتوربندی قرار گرفته و در مرحله آخر بتن ریزی انجام می‌شود.
این دال‌ها وزن سبک‌تری دارند و در عین حال از مقاومت بالایی برخوردار هستند. مهم‌ترین دلیل استفاده از سقف کوبیاکس در ایران، عدم نیاز به نیروی کار ماهر و متخصص و اقتصادی بودن آن به‌ویژه در پروژه‌های عظیم است.
سقف عرشه فولادی
در سقف عرشه فولادی از نوعی دال، به نام دال‌بتنی کامپوزیت استفاده می‌شود که در قسمت فوقانی عرشه فولادی قرار می‌گیرد. این دال بیشتر مناسب دهانه‌های بزرگ می‌باشد.
سقف عرشه فولادی متشکل از بتن، میلگرد برای آرماتوربندی، ورق گالوانیزه ذوزنقه‌ای شکل، ناودانی، گل میخ و نبشی است.
دال بتنی پل
از دیگر کاربرد ملموس دالهای بتنی، استفاده از آن در ساخت و ساز پل‌ها می‌باشد. پل سازه‌ای است شامل قطعات و اتصالات عظیم بتنی و فولادی که بایستی از ایمنی و مقاومت بالایی برخوردار باشد تا به اهداف تعیین شده از ساخت پل رسید.
اجرای پل بعد از تحلیل و بررسی‌های دقیق انجام می‌شود. ترک خوردگی در پل همانند دیگر سازه‌های بتنی بسیار مهم است بنابراین سختی پیچشی اعضای سازه و سختی خمشی باید در نظر گرفته شود و در محاسبه میلگردها ملاحظه گردد.
دال‌هایی که در پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شوند و در بالا به آنها پرداخته شد، در ساخت پل نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در طراحی دال پل باید توزیع پیوسته و یکنواخت انتقال بار ناشی از حرکت ماشین ها اعم از سبک و سنگین بر روی عرشه پل را در نظر گرفت.
در دالهای یک طرفه نیرو و بار در یک امتداد و در دال دو طرفه در دو امتداد به تکیه گاه انتقال داده می‌شود. با در نظر گرفتن این ویژگی‌ها در پل از دال‌ها استفاده می‌شود.
لازم به ذکر است در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، ضوابط مربوط به دال‌ها و محاسبه آن پرداخته شده است با مراجعه به این منبع، اطلاعات کافی و لازم را می‌توانید به دست بیاورید.
جمع بندی
دال بتنی المانی از سازه است که در سقف‌ها اجرا می‌شود. این سقف‌ها با توجه به علم روز ساخته شده‌اند و جزو کم وزن ترین سقف‌ها می‌باشند. هزینه اقتصادی، طول دهانه، کاربری ساختمان و ویژگی‌های ظاهری پروژه از گزینه‌های تاثیر گذار در انتخاب نوع دال بتنی است. در ساخت و اجرای دال‌ها نیازی به نیروی ماهر نیست و از نیروهای موجود می‌توان استفاد کرد.
در کل، سقف‌های اجرا شده با دال‌بتنی بیشتر برای سازه های عظیم و پروژه‌های بزرگ، مقرون به صرفه هستند. این سقف ها نسبت به سقف‌های تیرچه بلوک هزینه بالاتری دارند اما از مقاومت و سرعت اجرای بالایی برخوردار هستند. در مقاله حاضر به شناخت دال‌بتنی، انواع آن، روش اجرا و استفاده از دال در پل‌ها پرداخته شد. در صورت تمایل می‌توانید با مشاورین ما در عصرآهن در خصوص خرید میلگرد با شماره ۰۴۱۳۳۲۵۰۲۸۰ در تماس باشید. مشاورین ما در زمینه خرید آهن و فولاد راهنمای شما خواهند بود.