آشنایی با خاموت | یکی از مهم‌ترین انواع میلگرد عرضی

یک ساختمان یا سازه مستحکم، بایستی در برابر نیروهای وارده به خصوص نیروهای ناشی از زلزله، مقاومت مناسبی داشته باشد. از‌این‌رو جهت مقاوم‌سازی سازه‌ها از روش‌های متعددی استفاده می‌کنند که یکی از آن‌ها، استفاده از خاموت یا میلگرد عرضی است.

در این مقاله قصد داریم بیشتر در مورد خاموت حرف بزنیم. هر سؤالی در این موضوع داشتید از قسمت «ثبت دیدگاه» با ما به اشتراک بگذارید.

فهرست مطالب

نمایش بستن

استفاده از میلگردهای عرضی یا خاموت‌ها، یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین روش‌ها برای افزایش استحکام سازه‌های بتنی است. یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از میلگردهای عرضی در ساختمان، زلزله سال 1971 میلادی ژاپن بود که به دنبال آن مهندسین برای افزایش مقاومت در سازه‌ها به فکر چاره شدند و نتیجۀ آن استفاده از میلگرد عرضی بود.

‌

اشکال مختلف میلگردها در اعضای بتنی

قبل از اینکه سراغ خاموت برویم، بهتر است انواع شکل‌هایی که یک میلگرد در سازه استفاده می‌شود را بررسی کنیم. میلگردها در اعضای بتنی مسلح به شکل‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد که معمولاً در نقشه‌های سازه‌ای به‌صورت دقیق برای نشان دادن جزئیات عضو بتنی، ترسیم می‌شوند.
اشکال مختلف میلگردهای عرضی در اعضای بتنی به شرح زیر است:‌

میلگرد راستا یا سیتکا: برای افزایش مقاومت کششی در بتن
میلگرد عرضی یا خاموت: برای جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورهای طولی در اثر کمانش و تحمل نیروهای برشی و همچنین جلوگیری از گسترش ترک در عضو
میلگرد سنجاقی: برای تقویت مقاومت برشی میلگردهای عرضی و اتصال کامل بین میلگردهای طولی و خاموت
خرک: برای قراردادن دو شبکه متوالی افقی با فاصله معین از یکدیگر در بتن‌ریزی‌های کف و فونداسیون؛
میلگرد رکابی (U شکل): برای در امتداد نگه‌داشتن آرماتورهای طولی یا عمودی در بتن‌ریزی دیوارها و دال‌ها یا بین دو شبکه آرماتور؛
میلگرد اتکا: برای تحمل لنگرهای منفی در تکیه‌گاه‌های تیر و برای تحمل نیروهای برشی.

خاموت چیست؟

خاموت، بخشی از یک شاخه میلگرد است که خم می‌شود و پیرامون میلگردهای طولی را احاطه کرده است. وظیفه اصلی خاموت مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی است.

به زبان ساده‌تر، هر میلگردی که در راستای طول عضو باشد، میلگرد طولی و هر میلگردی که در راستای عرض عضو باشد، میلگرد عرضی گفته می‌شود.

عملکرد میلگردهای عرضی چگونه است؟

عملکرد میلگردهای عرضی یا خاموت‌ها در سازه‌های بتنی، به این صورت است که از بیرون‌زدگی آرماتورهای طولی به علت کمانش و تحمل نیروهای برشی جلوگیری می‌کنند. همچنین از گسترش ترک در عضو، جلوگیری کرده و محافظ ریزش المان‌ها است.

به عبارت دیگر، با به کار بردن میلگردهای عرضی در مقطعی که تحت تأثیر برش خالص یا هر دو نیروی برش و خمش است، بایستی مقطع بتنی را مسلح کرد. این امر از باز شدن مقطع در برابر ترک‌های مورب که منجر به شکست زودرس مقطع می‌شود، جلوگیری به عمل آورد. میلگردهای عرضی در ایران، با توجه به شکل و کاربری سازه در قطرهای 8، 10 و 12 ساخته می‌شوند.

انواع خاموت چیست؟

میلگردهای عرضی یا خاموت‌ها به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

خاموت ساده یا سنتی: خم قلاب در آن ها، قائم یا صاف است.
خاموت مهندسی: خم قلاب در آن ها، 45 درجه است.
مارپیچ: به دور یک‌سری آرماتورهای طولی بسته می‌شوند. اکثراً این نوع خاموت با دستگاه CNC بسته می‌شود و کاربرد آن در شمع‌های فولادی است.
خاموت سلولار: این نوع خاموت با استفاده از روش استاندارد Pi-SYSTEM ساخته می‌شود و مقاومت بالایی دارد.
خاموت ربات: با استفاده از دستگاه CNC انجام می‌شود و شکل آن مربع یا مستطیل است.
خاموت تنگ بسته یا حلقه بسته: خاموت تنگ بسته معمولاً برای تحمل نیروهای پیچشی استفاده می‌شود. به‌ویژه در مواقعی که تیرهای بتن نیاز به مقاومت بالا در برابر نیروهای پیچشی دارند. گاهاً به عنوان خاموت حلقه بسته هم شناخته می‌شود.
خاموت تنگ باز یا حلقه باز: نوعی خاموت با سطح مقطع باز است. به سه شکل قلاب، رکابی و چند شاخه تقسیم می‌شود. اصلی‌ترین کاربرد آن در مقابله با نیروهای برشی است و در مواقع کمتر نیاز به نیروهای پیچشی، مورد استفاده قرار می‌گیرد

انواع فناوری‌های تولید خاموت

میلگردهای عرضی از لحاظ فناوری تولید، به 5 دسته تقسیم می‌شوند:

خاموت‌های سنتی: این نوع از میلگردهای عرضی به وسیله یک اهرم و به کمک دست ساخته می‌شوند. ظاهری مربع شکل دارند و پرکاربردترین نوع خاموت در ایران هستند.
معمولی: به وسیله دست و توسط کارگران ساخته می‌شوند که برای انواع ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خاموت‌های مارپیچی: به وسیله دستگاه‌های CNC تولید می‌شوند و با توجه به نوع دستگاه، می‌توانند اندازه‌های متفاوتی داشته باشند.
خاموت ربات: به وسیله ماشین CNC ساخته می‌شود و تفاوت آن با آرماتورهای مارپیچی شکل، مربعی است که در یک سمت آن ایجاد می‌شود.
سلولار: به صورت حلقه بسته هستند و مقاومت بالایی در محل استفاده شده ایجاد می‌کنند. این نوع از میلگردهای عرضی، توسط تکنولوژی پیشرفته pi-systems تولید می‌شوند که پیشرفته‌ترین تکنولوژی موجود است.

انواع میلگردهای عرضی از لحاظ شکل ظاهری

میلگردهای عرضی از لحاظ شکل ظاهری، به دو دسته کلی تنگ باز و تنگ بسته تقسیم می‌شوند.

تنگ باز به صورت‌های تک شاخه (قلاب)، دو شاخه (رکابی) و چند شاخه به کار برده می‌شود. تنگ بسته نیز مانند تنگ باز است و علاوه بر برش، قادر به تحمل پیچش نیز است.

انواع خاموت در ستون

خاموت‌ها با توجه به سطح مقطع ستون‌ها، تعداد میلگردهای طولی و ظرفیت تحمل بار طراحی و استفاده می‌شوند.‌

میلگردهای عرضی یا خاموت‌ها در ستون، دو دسته‌اند:

خاموت عرضی: همان میلگردهایی عرضی معمولی هستند که با فاصله ثابت بین در امتداد ستون قرار داده می‌شوند.

خاموت مارپیچ: این خاموت انعطاف بیشتری به ستون می‌دهد و کارایی بیشتری در حمایت از میلگردهای طولی دارد. همچنین مقاومت خمشی ستون‌هایی که در آن‌ها از میلگردهای عرضی مارپیچ استفاده شده، زیادتر است.

میلگردهای عرضی به شکل های مربعی، مستطیلی، دایره‌ای، U شکل و ضربدری ساخته می‌شوند. رایج ترین نوع آن، میلگرد عرضی مربعی یا مستطیلی است.

نقش میلگردهای عرضی در سازه

میلگردهای عرضی در سازه‌ها نقش بسیار مهمی دارند، زیرا اعضای بتنی در برابر نیروی کششی مقاومت پایینی دارند.

ازاین‌رو این میلگردها اکثراً به شکل‌های عمودی و گاهی هم به شکل مورب مورد استفاده قرار می‌گیرند تا از شکست زودرس مقطع بتنی در اثر نیروهای خمشی و برشی جلوگیری شود.
اعضای بتنی با وجود میلگردهای فولادی، استحکام زیادی به دست آورده و از سوی دیگر با وجود میلگردهای عرضی، نظم موردنیاز را خواهند داشت و مقاومت عضو بتنی افزایش می‌یابد.

‌
به طور کلی مزایای استفاده از میلگردهای عرضی در ساختمان‌ها، به شرح زیر است:

جلوگیری از بروز ترک‌های ناگهانی مورب که موجب خرابی‌های غیر منتظره در سازه می‌شود.
افزایش مقاومت سازه در برابر معایب اعضای بتنی از قبیل پیچش، تنش، خزش، انقباض و کشش سطحی
بهبود عملکرد لنگر خمشی آغازین سازه

نکات مهم در اجرای خاموت‌ها

در اجرای میلگردهای عرضی باید نکات زیر در نظر گرفته بگیرید تا مقاومت عضو بتنی به‌صورت مناسبی افزایش یابد:
• خاموت‌ها باید در فواصل 20 سانتی‌متری از یکدیگر نصب شوند.
• خاموت‌ها باید به سیم آرماتوربندی به میلگردهای طولی بسته شوند.
• خم‌کردن میلگردها برای ساخت خاموت، نباید در دمای کمتر از 5 درجه سانتی‌گراد انجام شود.
• در صورت نیاز به خم مجدد میلگردها، باید عملیات خم‌کاری را به صورت سرد و به کمک دستگاه مکانیکی انجام دهید.

فرق تنگ و خاموت چیست؟

در چند سال گذشته دو کلمه خاموت و تنگ تفاوتی با هم نداشتند و به‌جای یکدیگر نیز استفاده می‌شدند. در ویرایش جدید خاموت به میلگردی گفته می‌شود که در تیر استفاده می‌شود و وظیفه‌اش تحمل مقدار برش و پیچش است. ولی در المان‌های فشاری مثل ستون از تنگ استفاده می‌شود که وظیفه‌اش جلوگیری از کمانش میلگرد طولی ستون است.

خاموت ممکن است به‌صورت باز یا بسته استفاده شود. اما تنگ همیشه بسته است.

‌بخوانید: نحوه محاسبه میلگرد فونداسیون

خرید خاموت از عصر آهن

در این مطلب، یکی از اصلی‌ترین اعضای سازه بتن آرمه را معرفی کردیم که بدون استفاده از آن مقاومت سازۀ بتنی وجود نخواهد داشت.

برای اطلاع از قیمت انواع خاموت می‌توانید به وب‌سایت عصر آهن مراجعه کنید یا با شمارۀ 0414180 تماس بگیرید.