در پروژههای ساختمانی، میلگردها از اصلیترین اجزای تقویت بتن به شمار میروند و نقش مهمی در افزایش مقاومت کششی و دوام سازه دارند. همانطور که میدانید بتن در برابر نیروهای فشاری مقاوم است اما در برابر کشش و خمش مقاومت کافی ندارد. همین باعث شده میلگرد بهعنوان تقویتکننده وارد عمل میشود تا استحکام کلی سازه حفظ شود. در میان انواع میلگردها، میلگرد رکابی بهدلیل فرم خمیده و عملکرد مؤثر کاربرد گستردهای دارد. این میلگرد در بخشهای مختلف سازه از جمله فونداسیون، ستونها و دیوارهای برشی استفاده میشود و نقشی کلیدی در حفظ فاصله مناسب بین میلگردها و افزایش انسجام بتن ایفا میکند. در ادامه، با تعریف دقیق میلگرد رکابی، انواع، ویژگیها و کاربردهای آن در ساختوساز آشنا خواهید شد.
میلگرد رکابی چیست؟
میلگرد رکابی یکی از انواع میلگردهای خمکاری شده است که در صنعت ساختمانسازی با نام خاموت نیز شناخته میشود. این نوع میلگرد به شکلهای مختلفی مانند U، مربع یا دایره خم میشود و وظیفهی اصلی آن، مقاومسازی سازه در برابر نیروهای برشی و حفظ موقعیت میلگردهای طولی در تیرها و ستونها است. برخلاف میلگردهای اصلی که نیروهای کششی و فشاری را تحمل میکنند، میلگرد رکابی بهعنوان نگهدارنده عمل کرده و از جابهجایی یا کمانش میلگردهای طولی هنگام بتنریزی جلوگیری میکند. این میلگرد در ابعاد و زوایای مختلف، بسته به نوع سازه و نیاز پروژه، مورد استفاده قرار میگیرد.
میلگرد رکابی چه نقشی در افزایش استحکام سازه دارد؟
میلگرد رکابی نقش بسیار مهمی در افزایش استحکام سازههای بتنی ایفا میکند. این نوع میلگرد فولادی معمولاً به شکل U خمیده شده و برای اتصال میلگردهای اصلی و تنظیم فاصله صحیح بین آنها به کار میرود. با این عملکرد، رکابی میلگرد از تغییر شکلهای ناخواسته و جابجایی میلگردها در هنگام بتنریزی جلوگیری میکند و باعث میشود بتن به شکل یکپارچه عمل کند. همچنین، میلگرد رکابی نیروهای برشی و کششی را بهتر منتقل میکند و مقاومت ستونها، دیوارهای برشی و فونداسیون را در برابر بارهای وارده افزایش میدهد. بهطور کلی، استفاده صحیح از میلگرد رکابی، انسجام سازه را تقویت کرده و طول عمر ساختمان را بالا میبرد.
انواع میلگرد رکابی
میلگرد رکابی با توجه به نوع سازه، محل استفاده و نحوه خمکاری، در انواع مختلفی تولید میشود. این تنوع باعث میشود تا بتوان از هر نوع میلگرد رکابی برای هدف خاصی در آرماتوربندی ساختمان استفاده کرد. در واقع، تفاوت اصلی بین انواع رکابیها در شکل خمکاری، زاویه قلابها و میزان بسته یا باز بودن حلقهها است. بهطور کلی، رایجترین انواع میلگرد رکابی عبارتاند از:
میلگرد اوتکا
میلگرد ادکا یا اوتکا یکی از انواع میلگردهای خمشده به شکل U است که در سازههای بتنی بهویژه در بخش تیرچهها و سقفها مورد استفاده قرار میگیرد. ظاهر این میلگرد تا حدی شبیه عصا است و همین فرم خاص باعث میشود بتوان آن را بر روی انواع تیرچهها نصب کرد. بهکارگیری میلگرد اوتکا در سقف، علاوه بر افزایش استحکام کلی سازه، از ایجاد ترک در بتن جلوگیری کرده و پایداری بیشتری در برابر ارتعاشات و نشستهای احتمالی به سقف میبخشد. در واقع این میلگرد نقش مؤثری در کنترل خیز سقف و توزیع یکنواخت نیروها در سازه دارد.
میلگرد ممان منفی
میلگرد ممان منفی یکی دیگر از انواع میلگردهای رکابی است که ظاهر آن تا حدودی شبیه به گردن اردک است. دلیل این نامگذاری، نقشی است که این میلگردها در تحمل نیروهای ممان منفی ایفا میکند که میلگردهای فشاری معمولی در سازه قادر به تحمل آنها نیستند. این نوع میلگرد بر روی انواع تیرچهها قابل استفاده است و معمولاً دارای خم با زاویهای نزدیک به ۹۰ درجه است. استفاده از میلگرد ممان منفی باعث افزایش مقاومت سازه در نواحی تکیهگاه و جلوگیری از ایجاد ترک در قسمتهای فوقانی تیر و سقف میشود.
میلگرد خاموت
خاموت نوعی میلگرد U شکل است که در جهت عمود بر میلگردهای طولی در سازههای بتنی به کار میرود. رایجترین اندازههای خاموت، سایز ۸ و ۱۰ هستند. عملکرد اصلی خاموت، تقویت و محافظت از المانهای قائم و بلند اطراف خود است و به افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و پیچشی کمک میکند.
میلگرد خرک
میلگرد خرک نوعی میلگرد U شکل است که دو سر آن در جهتهای مخالف خم شدهاند. این میلگرد در آرماتوربندی فونداسیون نقش باربری ندارد و وظیفه اصلی آن تقویت و تثبیت مش بالایی بتن است. نحوه استفاده از میلگرد خرک به این صورت است که پس از نصب مش پایینی، برای حفظ فاصله مناسب بین دو مش و افزایش استحکام سازه در مش فوقانی قرار میگیرد.
میلگرد سنجاقی
میلگرد سنجاقی یکی از انواع میلگردهای رکابی محسوب میشود که شکل آن با خمیدگی در دو سر مشخص میشود و همین خمیدگی، انواع مختلفی از آن را ایجاد میکند. این میلگرد از دو انتهای خمیده با زاویههای متفاوت تشکیل شده و معمولا ظریف و باریک طراحی میشود. دو سر میلگرد خمیده حالت سنجاقی ایجاد میکند و به همین دلیل به این نام شناخته میشود. برای ساخت خاموت سنجاقی، میلگردهای آجدار بهترین گزینه هستند. مهندسان سازه با توجه به نقشه ساختمان، اندازه و ابعاد مناسب میلگرد را مشخص میکنند تا عملکرد سازه بهینه شود.
ویژگی های میلگرد رکابی
میلگرد رکابی بهدلیل طراحی خمیده و شکل خاص خود، ویژگیها و مزایای متعددی دارد که آن را برای تقویت سازههای بتنی بسیار کاربردی میکند. مهمترین ویژگیهای این نوع میلگرد عبارتند از:
- اجرای سریع و ساده
- امکان تولید در وزنهای مختلف
- اتصال آسان توسط قلابها در میلگرد رکابی
- مهار میلگردهای طولی و قائم در جای مناسب
- استفاده در انواع سازههای بتنی و فلزی
- سبک و کم حجم بودن این نوع میلگرد
کاربردهای رکابی میلگرد چیست؟
میلگرد رکابی بهدلیل شکل و عملکرد ویژه خود، در بخشهای مختلف سازههای بتنی استفاده میشود و نقش مهمی در تثبیت آرماتورها، افزایش مقاومت دیوارها و مهار قالببندی دارد. رکابی میلگرد بهطور عمده برای مهار میلگردهای طولی و قائم در سازهها استفاده میشود و نقش مهمی در اتصال و تثبیت شبکههای آرماتور دارد. یکی از کاربردهای اصلی این میلگرد در دیوار است. آرماتورهای قائم و طولی با کمک میلگرد رکابی یا سنجاقی به هم متصل میشوند و فاصله استاندارد بین شبکههای آرماتور حفظ میشود. علاوه بر دیوارها، در مواقعی که اجرای تنگ ستون در فونداسیون یا سقف امکانپذیر نباشد، از دو میلگرد U شکل در مقابل هم برای ایجاد مهار استفاده میشود.
در سقفها و دیوارها نیز این میلگردها کاربرد ویژهای دارند. بهعنوان مثال، این میلگردها در قالببندی دیوارها بهعنوان تکیهگاه عمل میکنند و هنگام بتنریزی سقف، میلگردهای U شکل به مهار قالبها کمک میکنند تا پس از گرفتن بتن، ساختار پایدار باقی بماند. همچنین، در افزایش مقاومت دیوارهای برشی، میلگرد رکابی همراه با قلاب سنجاقی به کار گرفته میشود و این قلابها معمولاً با سیم مفتول به میلگرد متصل میشوند. علاوه بر این، برای نگهداشتن پایههای بالابر نیز میتوان از این محصول استفاده کرد.
مقررات ملی ساختمان برای میلگرد رکابی
در مقررات ملی ساختمان برای هر نوع مصالح و عناصر سازهای، مجموعهای از استانداردها و ضوابط تعیین شده است که هدف آن تضمین ایمنی و مقاومت سازه است. این مقررات برای استفاده از میلگرد رکابی نیز صادق است و موارد مهم آن به شرح زیر است:
- اگر فاصله بین میلگردهای طولی ۱۵ سانتیمتر باشد، یا به عبارت دیگر بیش از سه میلگرد طولی بین هر خاموت یا میلگرد سنجاقی قرار گیرد، استفاده از میلگرد رکابی یا سنجاقی برای مهار میلگردها الزامی است.
- اگر میلگرد رکابی یا سنجاقی دارای خم ۱۳۵ درجه باشد و قطر آن ۶ برابر قطر میلگرد طولی باشد، بخش دارای خم قائم باید به اندازه ۸ برابر قطر میلگرد خم شود.
- میلگردهای ستونی باید داخل میلگردهای رکابی یا سنجاقی قرار گیرند و خمهای قائم به صورت متناوب و در جهت مخالف نسبت به یکدیگر اجرا شوند. بهطوری که خمهای ۹۰ درجه روبروی هم قرار گیرند.
- در صورت افزایش تعداد ستونها به بیش از ۱۲ عدد، استفاده از میلگرد رکابی یا سنجاقی کافی نیست و باید از خاموت بسته با شکل لوزی استفاده شود تا هر گوشه لوزی از یک میلگرد محافظت کند.
- در ساختمانهای بالاتر از پنج طبقه، ستونها باید حتماً با انواع میلگرد رکابی تقویت شوند.
- وزن میلگردها باید متناسب با نوع، اندازه و تعداد ستونها انتخاب شود تا مقاومت و ایمنی سازه بهخوبی تامین شود.
مشاوره و خرید میلگرد رکابی از عصرآهن
میلگردها یکی از مهمترین بخشهای هر سازهای محسوب میشوند. بنابراین، باید از فروشگاهی معتبر که میلگردهایی باکیفیت بهفروش میرساند، خریداری شود. مجموعه عصرآهن، انواع محصولات فولادی از جمله میلگرد رکابی را با قیمت مناسب به فروش میرساند.
جمع بندی
میلگرد رکابی یکی از اجزای مهم و کاربردی در آرماتوربندی سازههای بتنی است که با طراحی خمیده و عملکرد اتصالدهنده خود، نقش مؤثری در یکپارچگی و افزایش مقاومت سازه دارد. این میلگرد با ثابت نگهداشتن میلگردهای اصلی در محل خود، از جابجایی آنها هنگام بتنریزی جلوگیری کرده و موجب توزیع یکنواخت نیرو در اجزای بتنی میشود. شناخت انواع، ویژگیها و کاربردهای میلگرد رکابی به مهندسان و مجریان پروژه کمک میکند تا اجرای دقیقتر و مقاومتری در سازههای بتنی داشته باشند. در نهایت، رعایت الزامات مقررات ملی ساختمان در استفاده از میلگرد رکابی، تضمینی برای ایمنی، دوام و پایداری سازه خواهد بود.
